کد مطلب:20785 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا گناه كبيره با توبه كردن مورد بخشش قرار ميگيرد؟

آري، از نظر آيات قرآن كريم، هميشه راه بازگشت و توبه به سوي خداوند متعال به روي بندگان باز است. قرآن كريم اين كتاب نويدبخش رحمت، به همة مؤمنان فرمان توبه ميدهد و ميفرمايد: يَـََّأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ تُوبُوَّاْ إِلَي اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحًا عَسَيَ رَبُّكُمْ أَن يُكَفِّرَ عَنكُمْ سَيِّ ?‹َاتِكُمْ وَ يُدْخِلَكُمْ جَنَّـَتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الاْ ?َنْهَـَرُ; (تحريم، 8) اي كساني كه ايمان آوردهايد! به سوي خدا باز گرديد، توبه كنيد، توبهاي خالص و بيشائبه، اميد است ]با اين كار[ پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغهايي از بهشت كه نهرها از زير درختانش جاري است، داخل كند.( ر.ك: اخلاق در قرآن، آيةالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 217ـ234، مدرسة الامام عليبنابيطالب/ مراحل اخلاق در قرآن، آيةالله جوادي آملي، ج 11، ص 156، مركز نشر اسرأ. ) اركان توبه در پنج چيز خلاصه ميشود:

ترك گناه، ندامت، تصميم بر ترك در آينده، جبران گذشته و استغفار.

از نظر قرآن كريم، شخص گناهكار، براي جبران نمودن كوتاهيهاي گذشته بايد (به دنبال توبه نمودن از گناه گذشته) در صدد اصلاح برآيد: فَمَن تَابَ مِن بَعْدِ ظُـلْمِهِ وَأَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ; (مائده، 39) امّا آن كس كه پس از ستم كردن، توبه و جبران نمايد، خداوند توبه او را ميپذيرد; زيرا خداوند آمرزنده و مهربان است. همچنين آيه 54 از سورة شريفة انعام در اين زمينه وارد شده است.( براي آگاهي از شرايط توبة كامل (كه عبارت است از: ندامت، عزم بر ترك گناه براي هميشه، جبران حقالله، جبران حقالناس، از بين بردن آثار گناه در وجود خود، عادت دادن نفس به عبادت) / ر.ك: ميزان الحكمة، باب التوبه / الدرالمنثور في التفسير بالمأثور، جلال الدين سيوطي، ذيل آيه 8 سوره تحريم / كنزالعمال، ج 3، ص 508 و ج 4، ص 202 و 273. )

توبة نصوح، توبة خالصي است كه براي هميشه انسان را از معصيت جدا كند و بازگشتي به گناه در آن نباشد.

خداوند در آيه هشتِ سوره تحريم ميفرمايد: يَأيّها الذين ءَامنوا توبوا إلي اللّه توبةً نصوحاً; اي كساني كه ايمان آوردهايد، به درگاه خدا توبهاي راستين كنيد.

برخي گفتهاند: توبه نصوح، توبهاي است كه اين چهار شرط را داشته باشد: 1. پشيماني قلبي; 2. استغفار زباني; 3. ترك گناه; 4. تصميمِ عمل نكردن گناه در آينده.( ر.ك: نمونه، همان، ج 24، ص 289 ـ مجمعالبيان، مرحوم طبرسي، ج 10، ص 478، دارالمعرفة. )

توبه حقيقي هر وقت انجام پذيرد انشأالله مورد قبول خداوند واقع ميشود. اما اين قبول تا زماني است كه انسان ملك الموت را با چشم خويش نبيند و بعد از فرا رسيدن مرگ، توبه پذيرفته نخواهد شد براي كسانيكه كارهاي بد را انجام ميدهندو هنگاميكه مرگ يكي از آنها فرا ميرسد ميگويد: الان توبه كردم توبه نيست; و نه براي كسانيكه در حالِ كفر از دنيا ميروند; اينها كساني هستند كه عذاب دردناكي برايشان فراهم كردهايم (نسأ/18)

در پايان توجه شما را به سخني از حضرت عليجلب ميكنم كه فرمود: ترك الذنب أهون من طلب التوبة; ترك كردن گناه راحتتر از توبه كردن است.( ميزانالحكمه، محمدي ريشهري، ج 1، ص 554، مكتب الاعلام الاسلاميم) چون ممكن است: 1ـ فرصت توبه كردن پيدا نشود 2ـ توفيق توبه نيابد 3ـ فرصت و توفيق بيابد ولي توبهاش مورد قبول واقع نشود و... .

از همة گناهان چه كوچك و چه بزرگ، بايد توبه كرد; چرا كه گناهان كوچك چون در پيشگاه با عظمت پروردگار واقع ميشود بسي بزرگ است. پيامبر گرامي اسلامفرمود: به بعضي از انبيا وحي شد كه: لا تنظروا إلي صغر الذّنْب و لكن انظروا إلي من اجترأتم; به كوچكي گناه نگاه نكنيد، بلكه به ]بزرگي[ كسي بنگريد كه نسبت به او گستاخي كردهايد.( بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 77، ص 168. )

حضرت عليميفرمايد: اشدّ الذنوب ما استخف به صاحبه; بزرگترين گناهان، گناهي است كه مرتكب آن، آن را سبك بشمارد.( اخلاق اسلامي، محمد علي سادات، ص 163، سمت. )

از حضرت امام صادقروايت شده كه فرمود: اتقوا المُحقرات مِنَ الذّنوب فانّها لا تُغْفَر...;( بحارالانوار، ج 72، ص 345. ) از گناهاني كه كوچك و ناچيز شمرده ميشوند، بپرهيزيد كه آمرزيده نميشوند. پرسيدند: محقرات چيست؟ فرمود: آن است كه كسي مرتكب گناه شود و بگويد: كاش همة گناهان من چنين بود.

در روايات متعددي از اهلبيت: آمده است كه هر گاه كسي مرتكب گناهي شود هفت ساعت و يا صبح تا شامي به او مهلت داده ميشود، پس اگر استغفار كند، نوشته نميشود.( براي آگاهي بيشتر ر.ك: اصول كافي، شيخ كليني، ج 2، باب 378 الاستغفار من الذنب، حديث 1ـ5. )

امام باقر7 ميفرمايد: التائب من الذنب كمن لا ذنب له...;( همان، باب 377، حديث 9. ) توبه كنندة از گناه مانند كسي است كه اصلاً گناهي نكرده است... در روايت ديگري از امام صادقميخوانيم: ...توبه كننده با خدا ملاقات ميكند، به گونهاي كه هيچ چيز نيست كه در پيشگاه خدا گواهي بدهد كه او چيزي از گناه را انجام داده است.( همان، حديث 1. )

قرآن نيز در آيه 70 سورة فرقان، سخن از تبديل سيئات به حسنات به ميان آورده است: مگر آنان كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند كه خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل ميكند و خداوند همواره آمرزنده و مهربان است.( و نيز بنگريد: رعد، 22 و هود، 114 و نسأ، 31 و... )

بنابراين، توبه اثري اساسي در بخشيده شدن انسان و محو گناه او دارد، هر چند بر اساس برخي روايات، آثار وضعي برخي گناهان در دنيا همچنان باقي خواهد ماند، مگر آن كه انسان در رفع آثار آن بكوشد.( براي آگاهي بيشتر ر.ك: گناهشناسي، استاد محسن قرائتي، تنظيم و نگارش، محمد محمدي اشتهاردي، ص 315ـ328 جبران گناه، انتشارات پيام آزادي. )